Jaź ma ciało umiarkowanie wydłużone, spłaszczone bocznie i wysokie (wysokość ciała mieści się 3 razy w jego długości). Linia boczna tworzy łuk lekko wygięty ku stronie brzusznej. Płetwa grzbietowa o równo ściętej krawędzi tylnej. Krawędź tylna płetwy odbytowej lekko wklęsła. Głowa mała, otwór gębowy niewielki, końcowy, przecięcie ust skośne. Ubarwienie grzbietu jazia i częściowo boków ciała ciemne, stalowo-granatowe, niżej boki jaśniejsze, podbrzusze żółtawobiałe lub srebrzyste. Płetwy: grzbietowa i ogonowa ciemnoszare z lekkim nalotem czerwonawym, płetwa odbytowa i parzyste — czerwone.

W polskich wodach ryba ta może dorastać do 1 m długości i 8 kg wagi. Zazwyczaj poławiane osobniki nie przekraczają 50 cm i 1-2 kg. Rekordowy jazik złowiony na wędkę ważył 5,1 kg i mierzył 82 cm. Rekord Polski jazia to ryba o długości 82 cm i wadze 5,10 kg. Została złowiona w 1973 przez Jana Zbiegienia i jest to jeden z najstarszych rekordów notowanych w Polsce

Żyje głównie w rzekach, w jeziorach spotyka się go rzadziej. Czasami odbywa gromadne wędrówki, zwłaszcza jesienią, gdy z rzek ciągnie do jezior na zimowiska, wiosną wędruje w poszukiwaniu odpowiednich tarlisk. W Polsce jest pospolity w większych rzekach. Trzyma się wód czystych i zimnych. Występuje również w mających połączenie z rzekami jeziorach Mazurskich i Augustowskich.

Jaź trze się gromadnie w marcu i kwietniu, przy bardzo niskiej temperaturze wody (od 7 do 8'C). Tarło odbywa się na płyciznach rzecznych, o dnie piaszczystym lub kamienistym, gdzie samica składa od 35 do 100 tys. ziaren ikry, która przykleja się do zeszłorocznej roślinności i gałęzi znajdujących się w wodzie. Kulminacja tarła przypada na okres zakwitania knieci błotnej, kwitnienia podbiału i początku wykształcenia się listków olchy czarnej. Jaź osiąga dojrzałość płciową w trzecim roku życia.

Bytuje samotnie lub w niewielkich stadach. Odżywia się głównie mięczakami, dennymi larwami owadów wodnych, skorupiakami, chrząszczami, na rozlewiskach powodziowych — dżdżownicami, glonami i okruchami wyższych roślin. Zdarza się, że atakuje narybek innych gatunków ryb, a jeszcze częściej wyjada ikrę. Owady chwyta w locie nad powierzchnią wody lub opadające na nią.

Jaź — to ryba bardzo wrażliwa na wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia wód i regulację brzegów. Nic więc dziwnego, że coraz rzadziej staje się łupem wędkarzy. Jest płochliwy, lubi cieki o bogato ukształtowanych liniach brzegowych, z dużą ilością drzew i krzewów. Nie jest wybredny w pobieraniu pokarmu i bierze na wszystkie prawie przynęty. Można go łowić na błystkę lub owady. Doskonale bierze również na groch, czerwone i białe robaki, pijawki, ciasto i żywczyka.

Okres połowu jazia rozpoczyna się wczesną wiosną i trwa do jesieni. Najlepsze wyniki osiąga się w maju i we wrześniu, gdy żeruje prawie cały dzień. W lecie sporadycznie, przed wschodem słońca i po zapadnięciu zmierzchu.

Po spłynięciu lodów i odpływie wód jazie trzymają się toni głębszych, przybrzeżnych, o słabym prądzie, pośród korzeni krzewów i drzew, w zatokach oraz wyrwach przybrzeżnych. W maju odpływają na przykosy
o średnim prądzie, zaś jesienią powracają znowu na wody głębokie. Jazie łowi się metodą: na przepływankę, gruntową, na spinning a także sztuczną muszkę.

Pierwsza metoda polega na umieszczeniu przynęty (owada) w pobliżu brzegu, pod zwisającymi gałęziami drzew. Owada opuszcza się na powierzchnię wody i pozostawia go na niej przez kilka sekund. Jeśli jaź nie zaatakuje przynęty, unosi się ją nad powierzchnię i znowu opuszcza. W tym momencie ryba powinna zaatakować.

Inna metoda to przepływanka powierzchniowa bez spławika polegająca na puszczaniu przynęty z prądem wody w miejsce żerowania ryb. Owad płynie po powierzchni na luźno puszczonej żyłce.

Następny system to po prostu łowienie ze spławikiem i grochem, ulubionym pokarmem ryb karpiowatych. Zestaw wędkowy musi być mocny, żyłka główna 0,20—0,25 mm i przypon 0,18 - 0,22 mm, na groch bowiem biorą najczęściej ryby o ciężarze 1-2 kg, na owady natomiast raczej mniejsze (do 1 kg).

Wczesna wiosna jest najlepszym okresem połowu jazia na spinning. Sprzęt powinien być delikatny, przede wszystkim lekki i poręczny. Kołowrotek mały, elastyczne wędzisko spinningowe długości do 210 cm - 240 cm wytrzymujące przynęty do 15 g. Żyłka cienka 0,20—0,25 mm, lub plecionka.

Błystki najlepsze obrotowe, małe lub średniej wielkości o wadze do 10 g. Kolor wirującej paletki najlepiej naturalny, nie srebrzysty i nie niklowany mosiądz. Wskazane są pewne elementy dekoracyjne w postaci pasków lub kropek, najlepiej w kolorach żółtym, czerwonym lub czarnym.

Podczas spinningowania warto pamiętać, że ryby te zdecydowanie unikają mulistego podłoża, lubią dno twarde, kamieniste, a nawet piaszczyste. W małych zbiornikach jazie są niezwykle płochliwe.

Błystkę ściąga się powoli, prowadząc ją zawsze w pobliżu dna. Dobrze jest ponawiać rzuty kilkakrotnie w jedno miejsce, zwłaszcza jeśli istnieje pewność, że ryby tam przebywają. Za skuteczne uważane są rzuty z prądem wody oraz prostopadłe do przeciwległego brzegu. W odnogach i przepływowych łachach uderzenia marcowego jazia można spodziewać się ze środka koryta i prawie zawsze z dna. Branie daje o sobie znać jako przyhamowanie ruchu sztucznej przynęty, rzadziej jako wyraźne szarpnięcie. Hol nie trwa długo, jaź jest wyraźnie słabszy od bolenia tej samej wielkości.

Najlepszymi wiosennymi przynętami podczas połowu jazi metodą gruntową są czerwone robaki, pijawki, paski czerwonego mięsa lub wszelkiego rodzaju robaki wydobyte z mułu rzecznego. Nie znaczy to, że ryby nie biorą na pasty, groch, ziarna zbóż, ziemniaki itp. przynęty pochodzenia roślinnego. W przypadku stosowania tych ostatnich przynęt wskazane jest wcześniejsze nęcenie.

Jaź jest rybą, która na pobranie przynęty musi mieć więcej czasu, niż brzana lub świnka, biorące przynętę „w locie”. Początkujący wędkarz popełnia najczęściej błąd, zacinając jazia w momencie zanurzenia spławika. Ryba zanurza spławik, a potem unosi przynętę. Zacinać więc należy w momencie ułożenia się spławika na wodzie.

Przy połowie jazia obowiązuje wymiar ochronny 25 cm i dzienny limit - do 10 sztuk łącznie z innymi limitowanymi rybami. Nie ma okresu ochronnego.